مقدمه
جراحی‌های اوکولوپلاستیک، شاخه‌ای تخصصی از چشم‌پزشکی هستند که به درمان اختلالات پلک‌ها، مجاری اشکی و اطراف چشم می‌پردازند. یکی از کاربردهای رایج این جراحی‌ها، اصلاح مشکلاتی مانند انتروپیون (چرخش پلک به داخل) و اکتروپیون (چرخش پلک به بیرون) است که علاوه بر ایجاد ناراحتی، می‌توانند سلامت قرنیه و بینایی را نیز تهدید کنند.
انتروپیون چیست؟
انتروپیون حالتی است که در آن لبه‌ی پلک، معمولاً پلک پایین، به سمت داخل می‌چرخد. این موضوع باعث می‌شود مژه‌ها با سطح چشم تماس پیدا کنند و موجب تحریک، اشک‌ریزش، قرمزی، درد و در درازمدت، خراش یا زخم قرنیه شود.
انتروپیون یا برگشت پلک به سمت داخل
اکتروپیون چیست؟
در اکتروپیون، برعکس انتروپیون، لبه‌ی پلک به سمت بیرون می‌چرخد و سطح چشم بدون محافظت می‌ماند. این وضعیت باعث خشکی چشم، سوزش، قرمزی، اشک‌ریزش بیش‌ازحد و افزایش خطر عفونت می‌شود.
اکتروپیون یا برگشت پلک به خارج
علل بروز این اختلالات
- افزایش سن: شایع‌ترین علت، شل شدن بافت‌ها و عضلات اطراف چشم در نتیجه‌ی پیری است.
- آسیب یا ضربه مستقیم به پلک
- جراحی‌های قبلی چشم یا پلک
- سوختگی یا زخم‌های پوستی در ناحیه پلک
- بیماری‌های عصبی-عضلانی یا فلج بل
- رشد توده یا تومور در اطراف چشم (کمتر شایع)
علائم و نشانه‌ها
- احساس جسم خارجی در چشم
- سوزش و تحریک مداوم
- افزایش اشک‌ریزش
- خشکی یا ترشح چشم
- تاری دید ناشی از آسیب قرنیه
- التهاب و قرمزی مزمن چشم یا پلک
روش‌های تشخیص
چشم‌پزشک یا فوق‌تخصص اوکولوپلاستیک با معاینه‌ی بالینی پلک‌ها و عملکرد عضلات اطراف آن‌ها می‌تواند به راحتی این دو اختلال را تشخیص دهد. در برخی موارد خاص، بررسی وضعیت پوست، عضلات اطراف چشم یا تصویربرداری از نواحی مجاور (در صورت شک به وجود توده) توصیه می‌شود.
درمان‌های غیرجراحی
در مراحل اولیه یا در شرایطی که فرد توانایی انجام جراحی ندارد، ممکن است درمان‌های محافظتی به‌کار رود:
- استفاده از اشک مصنوعی یا پمادهای مرطوب‌کننده
- چسب پلک برای کاهش تماس مژه با قرنیه در انتروپیون
- تزریق بوتاکس برای کاهش انقباض عضلات در برخی موارد انتروپیون
- بخیه‌های موقت برای اصلاح خفیف چرخش پلک
این درمان‌ها اغلب موقتی هستند و برای کنترل علائم به‌کار می‌روند، نه برای اصلاح دائمی مشکل.
درمان جراحی
در بیشتر موارد، درمان قطعی و مؤثر انتروپیون و اکتروپیون، جراحی اصلاحی پلک است.
روش‌های رایج جراحی:
- برداشتن بخش کوچکی از پلک و استحکام بخشیدن به آن (برای اصلاح شلی عضلات)
- بازسازی بافت آسیب‌دیده با استفاده از پیوند پوست (در مواردی که پوست پلک کشیده شده یا اسکار دارد)
- بازسازی لایه‌های عمقی‌تر پلک برای اصلاح عملکرد عضلانی
این جراحی‌ها معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند و زمان آن بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. بیمار معمولاً همان روز عمل مرخص می‌شود.
آمادگی قبل از جراحی
- قطع داروهای رقیق‌کننده خون طبق نظر پزشک
- انجام بررسی‌های لازم قلبی یا آزمایش خون در بیماران مسن یا با بیماری زمینه‌ای
- عدم استفاده از آرایش چشم در روز عمل
- هماهنگی برای همراه در روز عمل و برگشت به خانه
مراقبت‌های پس از عمل
- استفاده منظم از قطره‌های تجویز شده
- پرهیز از لمس یا مالیدن چشم‌ها
- جلوگیری از ورود آب آلوده به چشم تا زمان بهبودی کامل
- اجتناب از ورزش‌های سنگین، خم شدن زیاد یا مصرف الکل تا حداقل یک هفته
- مراجعه برای کشیدن بخیه یا بررسی وضعیت پلک در روزهای بعد از جراحی
عوارض احتمالی
همانند هر جراحی، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد، از جمله:
- خونریزی یا کبودی موقت
- سوزش یا خارش محل بخیه
- عفونت زخم
- ناهنجاری زیبایی (مثل کشیدگی بیش‌ازحد یا نامتقارن شدن پلک‌ها)
- بازگشت مجدد اختلال در صورت پیشرفت شلی بافت‌ها در سال‌های آینده
به یاد داشته باشید که:
جراحی‌های اوکولوپلاستیک برای درمان انتروپیون و اکتروپیون نه‌تنها نقش مهمی در حفظ بینایی و سلامت قرنیه دارند، بلکه در بهبود زیبایی چهره و راحتی روزمره‌ی فرد نیز بسیار مؤثرند. مراجعه به چشم‌پزشک فوق‌تخصص اوکولوپلاستیک و پیروی دقیق از دستورات قبل و بعد از عمل، کلید موفقیت درمان است. در صورت مشاهده علائمی مانند تحریک مزمن چشم، اشک‌ریزش مداوم یا تغییر در حالت پلک، حتماً برای معاینه و تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
منابع
