مقدمه
برخلاف تصور بسیاری، همه آسیب‌های چشمی را باید جدی گرفت؛ زیرا گاهی شدت آسیب در ابتدا مشخص نیست و علائم جدی آن بعدها ظاهر می‌شود. برخی صدمات، اگر به‌موقع درمان نشوند، می‌توانند منجر به کاهش بینایی یا حتی نابینایی دائمی شوند.
به همین دلیل، بررسی دقیق توسط چشم‌پزشک حتی در مواردی که آسیب جزئی به نظر می‌رسد، بسیار ضروری است. هرگز نباید خودسرانه برای درمان صدمات جدی چشم اقدام کرد.
برخی از شایع‌ترین علل آسیب‌های چشمی
- ضربه با مشت یا دست
- برخورد توپ یا وسایل ورزشی
- پرتاب ذرات یا اشیای ریز یا به‌اصطلاح پلیسه در حین انفجار یا کار صنعتی
- برخورد اجسام پرتابی مانند گلوله، ترقه، تیر، کش و ساچمه
- تماس چشم با مواد شیمیایی
در ادامه، درباره انواع آسیب‌های چشمی و اقدامات اولیه‌ی لازم بیشتر خواهیم گفت.
علائم شایع آسیب چشمی که نیاز به رسیدگی فوری دارند
اگر هر یک از علائم زیر را در خود یا فردی دیگر مشاهده کردید، بدون تأخیر به چشم‌پزشک مراجعه کنید. این نشانه‌ها می‌توانند بیانگر آسیب جدی به چشم باشند:
- درد مداوم و شدید در چشم
- اختلال در بینایی یا تاری دید
- بریدگی یا پارگی پلک
- حرکت غیرطبیعی یکی از چشم‌ها نسبت به چشم دیگر
- بیرون‌زدگی یکی از چشم‌ها از حدقه بیش از حد معمول
- تغییر در اندازه یا شکل مردمک چشم
- وجود خون در بخش شفاف جلوی چشم (قرنیه یا اتاق قدامی)
- وجود جسم خارجی در چشم یا زیر پلک که با اشک یا پلک‌زدن خارج نمی‌شود.
وجود هر یک از این نشانه‌ها ممکن است نشان‌دهنده آسیب‌های خطرناک مانند پارگی قرنیه، خونریزی داخلی یا آسیب به ساختارهای درونی چشم باشد. رسیدگی فوری می‌تواند از عوارض جبران‌ناپذیر مانند کاهش بینایی یا نابینایی پیشگیری کند.
اگر شن یا ذرات ریز دیگر وارد چشمتان شد
ورود شن، خاک، گرد و غبار یا سایر ذرات طبیعی ریز به چشم معمولاً یک اورژانس محسوب نمی‌شود. چشم‌ها به‌طور طبیعی با ترشح اشک و پلک‌زدن توانایی زیادی در خارج کردن این ذرات دارند و نیازی به نگرانی نخواهد بود.
اما اگر ذراتی مانند فلز، شیشه یا مواد مصنوعی وارد چشم شده باشند، موضوع جدی‌تر است. این اجسام می‌توانند به سطح چشم بچسبند، باعث احساس ناراحتی مداوم شده و آسیب بیشتری وارد کنند.
در این مواقع:
- چشم را نمالید.
- چند بار پلک بزنید تا اشک‌ها ذره را خارج کنند.
- پلک بالایی را به‌آرامی روی مژه‌های پلک پایین بکشید تا شاید مژه‌ها بتوانند ذره را پاک کنند.
- اگر همچنان احساس وجود جسم خارجی در چشم داشتید، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
ذرات خارجی در چشم
اگر ضربه‌ای به چشم وارد شد
- به‌آرامی یک کمپرس سرد کوچک روی چشم بگذارید تا درد و تورم کاهش یابد.
- از قرار دادن گوشت یا مواد غذایی دیگر روی چشم خودداری کنید؛ این کار می‌تواند باعث ورود باکتری به چشم شود.
- هیچ‌گونه فشاری روی چشم وارد نکنید.
- اگر پس از وارد شدن ضربه‌ای به چشم دچار کبودی، درد یا تاری دید شدید، فوراً به چشم‌پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. حتی ضربات به‌ظاهر سبک می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی مانند جداشدگی شبکیه شوند.
اگر چشمتان دچار بریدگی یا ضربه‌ی نافذ شد
- تا زمان مراجعه به پزشک یک محافظ (شیلد) روی چشم قرار دهید. به‌عنوان مثال، می‌توانید ته یک لیوان کاغذی را ببرید و آن را بدون فشار، با چسب روی استخوان‌های اطراف چشم ثابت کنید.
- به‌هیچ‌وجه به چشم فشار وارد نکنید.
- چشم را با آب نشویید.
- اگر جسمی در چشم فرو رفته، آن را خارج نکنید.
- از مالیدن یا دست زدن به چشم خودداری کنید.
- از مصرف داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خودداری کنید، این داروها می‌توانند باعث تشدید خونریزی شوند.
- پس از محافظت اولیه، بلافاصله به اورژانس یا چشم‌پزشک مراجعه کنید. این نوع آسیب‌ها یک اورژانس واقعی هستند.
سوراخ شدن چشم از اورژانس‌های چشم‌پزشکی می‌باشد.
سوختگی یا پاشیدن مواد شیمیایی به چشم
- بلافاصله چشم را با مقدار زیادی آب تمیز بشویید. شست‌وشو را چند دقیقه ادامه دهید و از باز بودن پلک‌ها هنگام شستن اطمینان حاصل کنید.
- در اسرع وقت به اورژانس مراجعه کنید.
- در صورت امکان، نام ماده شیمیایی وارد شده به چشم را یادداشت یا همراه خود داشته باشید، چون شدت آسیب‌چشمی بسته به نوع ماده ممکن است متفاوت باشد و در روند درمان بسیار مؤثر است.
در مورد سایر آسیب‌های چشمی
هر نوع آسیب باید جدی گرفته شود، حتی اگر در نگاه اول ساده به‌نظر برسد.
- به چشم دست نزنید، آن را نمالید و فشاری وارد نکنید.
- اگر جسمی در چشم گیر کرده، برای بیرون آوردن آن اقدام نکنید.
- از پماد، قطره یا داروهای چشمی به‌صورت خودسرانه استفاده نکنید.
- قطره‌های بدون نسخه ممکن است درد را بیشتر یا آسیب را تشدید کنند.
- داروهای تجویزی فقط باید برای شرایطی که پزشک تجویز کرده استفاده شوند، نه برای درمان اورژانسی.
در اسرع وقت به چشم‌پزشک یا بخش اورژانس مراجعه کنید. اگر دسترسی سریع به چشم‌پزشک ممکن نیست، مستقیماً به اورژانس بروید. حفظ بینایی به رسیدگی سریع بستگی دارد.
آسیب‌های شغلی چشم: خطری پنهان اما قابل پیشگیری
یکی از مهم‌ترین و البته کمتر توجه‌شده‌ترین علل آسیب‌های چشمی، صدمات حین کار است. بیشتر این آسیب‌ها قابل پیشگیری هستند؛ تنها با استفاده منظم از عینک‌های ایمنی مناسب و رعایت اصول ایمنی حین کار، می‌توان از وقوع بسیاری از صدمات جدی جلوگیری کرد.
شایع‌ترین خطرات شغلی برای چشم‌ها
- پرتاب ذرات فلزی، شیشه‌ای یا چوبی در حین برش، سنگ‌زنی یا جوشکاری
- تماس با مواد شیمیایی پاشیده‌شده
- ابزارهای دستی یا ماشینی که دچار نقص عملکرد می‌شوند
- تابش‌های شدید ناشی از جوشکاری، لیزر یا منابع نوری پرقدرت
وسایل حفاظت فردی مناسب برای چشم
انتخاب عینک یا شیلد محافظ چشم باید متناسب با نوع خطرات محیط کاری باشد:
- عینک ایمنی با محافظ جانبی برای ذرات پرتابی و گردوغبار
- عینک محافظ یا شیلد صورت هنگام کار با مواد شیمیایی
- عینک‌های مخصوص یا کلاه‌های محافظ دارای فیلتر برای جوشکاری یا کار با لیزر
تمام تجهیزات باید مطابق با استانداردها تولید شده باشند.
استفاده از عینک و شیلد محافظ، ساده‌ترین و مؤثرترین راه برای پیشگیری از آسیب‌های چشمی در محیط‌های صنعتی است. همیشه پیش از شروع کار، از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنید.
در صورت آسیب شغلی چشم، چه باید کرد؟
در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید، تغییر شکل مردمک، خونریزی داخل چشم یا وجود جسم خارجی، بلافاصله فرد آسیب‌دیده را به اورژانس منتقل کرده و از خوددرمانی پرهیز کنید. هرگونه تأخیر در رسیدگی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای بینایی فرد به همراه داشته باشد.
https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/injuries
https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/injuries-work
