انواع دژنراسیون ماکولا وابسته به سن
دژنراسیون ماکولای خشک (Dry AMD)
این نوع شایع‌ترین شکل AMD است و حدود ۸۰ درصد از مبتلایان را شامل می‌شود. در AMD خشک، با افزایش سن، ماکولا به تدریج نازک می‌شود و رسوبات کوچکی به نام دروزن (Drusen) در شبکیه تجمع می‌یابند. این تجمع پروتئین‌ها و چربی‌ها می‌تواند عملکرد ماکولا را مختل کرده و باعث کاهش تدریجی بینایی مرکزی شود. این نوع معمولاً به‌آرامی پیشرفت می‌کند و ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامت مشخصی نداشته باشد. در موارد پیشرفته، ممکن است آتروفی جغرافیایی (Geographic Atrophy) رخ دهد، که باعث از بین رفتن سلول‌های ماکولا و کاهش شدیدتر بینایی می‌شود.
دژنراسیون ماکولای تر (Wet AMD)
این نوع کمتر شایع اما بسیار شدیدتر از نوع خشک است و باعث کاهش سریع بینایی مرکزی می‌شود. در AMD تر، رگ‌های خونی غیرطبیعی در زیر شبکیه رشد می‌کنند که ممکن است نشت کرده و باعث خونریزی و تورم ماکولا شوند. این فرایند در صورت عدم درمان، دید مرکزی را سریعاً مختل می‌کند. در نتیجه نیاز به درمان فوری دارد و معمولاً با تزریقات ماهانه داخل چشمی داروهای ضد VEGF برای مهار رشد رگ‌های غیرطبیعی کنترل می‌شود.
ماکولای خشک (چپ) با فرسایش تدریجی بافت‌ها و تجمع رسوباتی به نام دروزن (زرد رنگ) همراه است، که منجر به کاهش تدریجی دید مرکزی می‌شود. در مقابل، AMD تر (راست) با رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی و نشت خون و مایعات به زیر شبکیه باعث آسیب سریع‌تر و شدیدتر به ماکولا می‌گردد.
چه افرادی در معرض خطر دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) هستند؟
عوامل خطر در بیماری AMD
افزایش سن:
AMD بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود و با افزایش سن، خطر ابتلا به آن افزایش می‌یابد. تغییرات ناشی از پیری، از جمله کاهش عملکرد سلول‌های شبکیه و تجمع مواد زائد مانند دروزن، از دلایل اصلی این بیماری هستند.
عوامل ژنتیکی:
برخی افراد به دلیل ویژگی‌های ارثی و ژنتیکی، مانند جهش در برخی ژن‌های مرتبط به سیستم ایمنی، بیشتر در معرض خطر دژنراسیون ماکولا (AMD) قرار دارند.
سیگار کشیدن:
افرادی که سیگار می‌کشند، دو برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض AMD قرار دارند. ترکیبات سمی موجود در دود سیگار باعث آسیب به عروق خونی شبکیه و کاهش اکسیژن‌رسانی به ماکولا می‌شوند که روند تخریب سلول‌های شبکیه را تسریع می‌کند. پس دوست عزیز سیگار فقط جیب و ریه‌تو خالی نمی‌کنه، چشماتو هم تار می‌کنه!
بیماری‌های قلبی-عروقی و فشار خون بالا:
اختلالات گردش خون، از جمله فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی‌عروقی، تأثیر منفی بر خون‌رسانی به ماکولا دارند. کاهش جریان خون در این ناحیه باعث کمبود اکسیژن و تخریب تدریجی سلول‌های شبکیه می‌شود.
کلسترول بالا:
افزایش چربی‌های مضر در خون می‌تواند به انسداد و آسیب عروق خونی کوچک شبکیه منجر شود. این مسئله باعث کاهش تغذیه سلول‌های ماکولا و افزایش خطر دژنراسیون می‌شود.
رژیم غذایی نامناسب:
مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده و کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها در رژیم غذایی، خطر AMD را افزایش می‌دهد. مواد مغذی مانند ویتامین C، ویتامین E و روی در حفظ سلامت ماکولا نقش مهمی دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند پیشرفت بیماری را تسریع کند.
نژاد و عوامل محیطی:
سفیدپوستان بیش از سایر نژادها در معرض AMD قرار دارند. همچنین قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی و اشعه ماوراءبنفش ممکن است باعث آسیب تدریجی به ماکولا و افزایش خطر این بیماری شود.
علائم دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)
متامورفوپسیا (راست) که در آن بیمار خطوط صاف را موج‌دار می‌بیند. اسکوتوم یا نقطه کور (چپ)
در مراحل اولیه دژنراسیون ماکولا وابسته به سن، علائم ممکن است بسیار خفیف باشند و فرد نتواند آن‌ها را به راحتی تشخیص دهد. اما با پیشرفت بیماری، علائم واضح‌تری ظاهر می‌شود. این علائم شامل:
تغییر در وضوح دید مرکزی:
فرد مبتلا به AMD معمولاً دچار تاری یا کاهش وضوح دید مرکزی می‌شود. این مشکل می‌تواند در فعالیت‌هایی مانند خواندن، رانندگی یا شناسایی چهره‌ها اختلال ایجاد کند.
اعوجاج دید (متامورفوپسیا):
یکی از علائم رایج AMD این است که خطوط مستقیم ممکن است به صورت کج یا موج‌دار دیده شوند. این اختلال معمولاً در مرکز میدان دید مشاهده می‌شود و با استفاده از معاینه‌ی شبکه آمسلر (Amsler Grid) تشخیص داده می‌شود.
خالی شدن یا تار شدن مرکز دید:
ممکن است در مرکز میدان دید فرد یک منطقه خالی یا تار مشاهده شود که در آن قادر به دیدن جزئیات نیست. این منطقه معمولاً در مرکز تصویر قرار دارد و بر توانایی انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد.
کاهش یا تغییر در درک رنگ‌ها:
در مبتلایان به AMD، دید رنگ‌ها ممکن است کاهش یابد یا تغییر کند. این تغییرات معمولاً در تشخیص رنگ‌های روشن یا مشابه ایجاد می‌شود.
بروز نقاط کور یا اسکوتوم‌ها:
برخی از افراد مبتلا به AMD ممکن است نقاط کور یا مناطقی از دید خود را که در آن‌ها هیچ تصویر یا جزئیات دیده نمی‌شود، تجربه کنند. این نقاط کور معمولاً در مرکز دید ظاهر می‌شوند.
کاهش یا تاری دید ناگهانی در یکی از چشم‌ها:
در صورت ابتلا به نوع مرطوب (wet AMD)، فرد ممکن است دید مرکزی خود را به‌طور ناگهانی از دست بدهد یا دچار تاری شدید و سریع در یکی از چشم‌ها شود. این وضعیت می‌تواند به‌دلیل رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی و نشت مایعات یا خون به زیر شبکیه باشد.
به یاد داشته باشید که:
- سلامت چشم‌ها با افزایش سن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ بنابراین نسبت به هرگونه تغییر در دید خود حساس باشید.
- ترک سیگار یک گام مهم در حفظ سلامت بینایی است؛ دود سیگار می‌تواند به ماکولا آسیب برساند و خطر ابتلا به AMD را افزایش دهد.
- معاینات منظم چشم‌پزشکی را جدی بگیرید؛ به‌ویژه اگر سن شما بالای ۵۰ سال است یا سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی دارید.
- استفاده از عینک آفتابی مناسب را فراموش نکنید.
- رژیم غذایی خود را جدی بگیرید و از مصرف میوه و سبزیجات غافل نشوید.
- در صورت مشاهده تاری دید، اعوجاج خطوط یا ایجاد نقاط تاریک در مرکز دید، بدون تأخیر به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
https://www.aao.org/eye-health/diseases/amd-macular-degeneration
https://eyepatient.net/Home/articledetail/macular-degeneration-overview-4813
